Nie zawsze fakt popełnienia przestępstwa skutkuje skazaniem i zapisaniem tego faktu w karcie karnej sprawcy.
Instytucja warunkowego umorzenia postępowania została opisana w art. 66 kodeksu karnego z dnia 6 czerwca 1997 r. Jest jednym ze środków związanych z poddaniem próbie sprawcy czynu zabronionego oraz jednym ze sposobów zakończenia procesu karnego, bez skazania sprawcy. W niniejszym artykule postaramy się przybliżyć tę instytucję oraz korzyści z nią związane.
Sąd może warunkowo umorzyć postępowanie wyłącznie w określonych przypadkach. Zastosowanie art. 66 § 1 kk ma charakter fakultatywny, to znaczy, że sąd nie jest zobligowany do jego orzeczenia. Warunkowe umorzenie postępowania karnego jest zinstytucjonalizowaną formą reakcji prawnokarnej na przypisany konkretnemu sprawcy fakt popełnienia przestępstwa, stosowaną wobec sprawców przestępstw mniejszej wagi. W tym przypadku występuje jeden warunek – sprawca nie może się temu sprzeciwiać. W razie zastosowania tego środka kodeks karny przewiduje określone, niewielkie dolegliwości. Na tym właśnie polega jego materialnoprawny charakter. Z drugiej strony charakter procesowy polega na zatrzymaniu biegu toczącego się postępowania karnego, który przybiera postać zawieszenia, z zastrzeżeniem, że owe zawieszenie następuje warunkowo na okres próby, której powodzenie zależy od wystąpienia, bądź niewystąpienia okoliczności określonych w prawie karnym materialnym.
Aby sąd mógł zastosować warunkowe umorzenie postępowania muszą zaistnieć kumulatywnie wszystkie przesłanki:
- wina sprawcy i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczna,
- wina sprawcy i okoliczności popełnienia czynu nie budzą wątpliwości,
- sprawca nie był dotychczas karany za przestępstwo umyślne,
- właściwości, warunki osobiste i dotychczasowy sposób życia sprawcy pozwalają domniemywać, iż sprawca będzie przestrzegał porządku prawnego, a w szczególności, że nie popełni już przestępstwa,
- przestępstwo, o które został oskarżony, jest zagrożone karą maksymalnie 5 lat pozbawienia wolności
O tym, jakimi kryteriami ma się kierować sąd przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu, stanowi art. 115 § 2 kk – tzw. słowniczek. Zawarta w tym przepisie norma ma charakter bezwzględnie obowiązujący („sąd bierze pod uwagę”), co oznacza, że należy uwzględnić wszystkie wymienione tam okoliczności. Każda z nich może w określonej sytuacji wpływać na wyższy lub niższy stopień społecznej szkodliwości czynu.
JAK TO WYGLĄDA W PRAKTYCE ?
Normy regulujące procesową problematykę warunkowego umorzenia postępowania opisuje kodeks postępowania karnego. Po zamknięciu postępowania przygotowawczego, po spełnieniu wszystkich przesłanek, prokurator może skierować wniosek do sądu o takie umorzenie, zamiast sporządzać akt oskarżenia. O niniejszym przypadku mówi art. 336 § 1 KPK. Instytucja warunkowego umorzenia postępowania występuje również w prawie karnym skarbowym oraz w prawie wojskowym. Wniosek o warunkowe umorzenie postępowania może również wnieść do Sądu obrońca, który wykaże ziszczenie wszystkich przesłanek.
W przypadku przychylenia się do wniosku bądź prokuratora, bądź obrońcy, sąd wydaje WYROK, w którym stwierdza winę sprawcy przestępstwa i poddaje go próbie na okres od 1 roku do 3 lat.
Sąd poddając sprawcę próbie, nadkłada obowiązek naprawienia szkody, wypłaty zadośćuczynienia lub nawiązki oraz może nałożyć na sprawcę różne obowiązki jak np. zapłata świadczenia pieniężnego na szczytny cel oraz orzec zakazy, jak zakaz prowadzenia pojazdów.
Reasumując pomimo wydania wyroku wobec sprawcy, w którym stwierdza się jego odpowiedzialność za zarzucany mu czyn, nie wymierza mu się kary, tylko poddaje próbie.
W chwili odbioru z Krajowego Rejestru Karnego zaświadczenia, sprawca otrzymuje adnotację „NIE KARANY”.
Jeśli w okresie próby sprawca popełni nowe przestępstwo, Sąd zdecyduje, czy poniesie odpowiedzialność za czyn, który warunkowo umorzono.
