Co to jest tymczasowe aresztowanie?
Tymczasowe aresztowanie to środek zapobiegawczy uregulowany w kodeksie postepowania karnego w przepisach od art. 249 do 265 kpk. Środek ten ma na celu – zapewnić prawidłowy tok postępowania karnego, aby dowody w sprawie mogły zostać prawidłowo zebrane przez prowadzącego postępowanie policjanta, prokuratora lub inne służby. Nie jest to kara. Jest to konieczne odosobnienie podejrzanego/oskarżonego, aby nie mógł:
- ukrywać się w celu uniknięcia odpowiedzialności karnej,
- mataczyć tj. namawiać do składania fałszywych zeznań, zapewniać sobie korzystną linię obrony, fabrykować dowody lub w inny sposób utrudniać postępowanie karne,
- popełnić przestępstwa ponownie.
Kto może stosować tymczasowe aresztowanie?
Tymczasowe aresztowanie może stosować tylko sąd powszechny na wniosek prokuratora. Sąd wydaje postanowienie, w którym określa czas stosowania tymczasowego aresztowania na okres nie dłuższy niż 3 miesiące (art. 263 § 1 kpk). W postanowieniu sąd uzasadnia przesłanki jakimi kierował się podejmując decyzję o zastosowaniu tego najsurowszego środka zapobiegawczego. Na postanowienie przysługuje zażalenie. W katalogu innych środków zapobiegawczych jest również dozór, poręczenie, zakaz wykonywania funkcji/działalności, zakaz kontaktów, zakaz zbliżania się, zakaz publikacji, nakaz opuszczenia mieszkania.
W wyjątkowych przypadkach sąd może uzależnić stosowanie tymczasowego aresztowania od złożenia poręczenia majątkowego (kaucji) na podstawie art. 257 § 2 kpk. W takim wypadku tymczasowy areszt jest stosowany dopóki przelew pieniężny nie zostanie zaksięgowany na rachunku bankowym prokuratury i prokurator nie sporządzi protokołu z przyjęcia poręczenia.
Tymczasowego aresztu nie stosuje się kiedy:
- wystarczające jest stosowanie innych środków zapobiegawczych (art. 257 § 1kpk),
- spowodowałoby to dla życia lub zdrowia podejrzanego/oskarżonego poważne niebezpieczeństwo (art. 259 § 1 pkt 1 kpk),
- pociągałoby to wyjątkowo ciężkie skutki dla podejrzanego/oskarżonego lub jego najbliższej rodziny (art. 259 § 1 pkt 2 kpk),
- przestępstwo zagrożone jest karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą roku (art. 259 § 3 kpk)
- gdy na podstawie okoliczności sprawy można przewidywać, że sąd orzeknie w stosunku do oskarżonego karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania lub karę łagodniejszą (art. 259 § 2 kpk) ,
- gdy na podstawie okoliczności sprawy można przewidywać, że okres tymczasowego aresztowania przekroczy przewidywany wymiar kary pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia (art. 259 § 2 kpk)
Kto może przedłużać areszt i na jaki czas?
Tymczasowe aresztowanie może być przedłużane na dalszy okres oznaczony i powinien trwać maksymalnie 12 miesięcy. Wyjątkowo tymczasowe aresztowanie może być dalej przedłużane na nieprzekraczalny czas 2 lat do zapadnięcia wyroku w I instancji (art. 263 § 2 i 3 kpk). Decyduje o tym sąd, na wniosek prokuratury. Areszt może też być stosowany w przypadku wniesienia apelacji, warunkiem jest, że oskarżony w pierwszej instancji został skazany na karę powyżej 3 lat pozbawienia wolności.
Kto może uchylić tymczasowe aresztowanie?
Tymczasowe aresztowanie może uchylić zarówno sąd jak i prokurator. Tymczasowy areszt może być zamieniony na inny środek zapobiegawczy jak dozór, poręczenie, zakaz wykonywania funkcji/działalności, zakaz kontaktów, zakaz zbliżania się, zakaz publikacji, nakaz opuszczenia mieszkania.
Okres tymczasowego aresztowania zalicza się na poczet orzeczonej kary. W przypadku prawomocnego wyroku uniewinniającego, podejrzanemu przysługuje odszkodowanie za miesiące spędzone w areszcie. Wysokość odszkodowania zależy od sytuacji majątkowej/zawodowej podejrzanego/oskarżonego przed dniem osadzenia. W większości wypadków sądy zasądzają kwotę płacy średniej krajowej za każdy miesiąc spędzony w areszcie.
Jakie ma uprawnienia aresztowany w postępowaniu?
Tymczasowo aresztowany ma prawo w postępowaniu korzystać z pomocy obrońcy, czynnie uczestniczyć w czynnościach procesowych, składać środki zaskarżenia wydawanych orzeczeń w sprawie, składać wnioski dowodowe, wniosek o mediacje z pokrzywdzonym, wnioski o uchylenie tymczasowego aresztowania, o telefony i widzenia z bliskimi w warunkach zakładu karnego i inne.
Jakie ma uprawnienia aresztowany w Zakładzie Karnym?
W zakładzie karnym, tymczasowo aresztowany ma prawo do 1 telefonu w tygodniu do obrońcy i 2 telefonów do rodziny, pod warunkiem, że prokurator wyrazi na to zgodę (art. 217c kkw).
Tymczasowo aresztowany ma również prawo do wizyt najbliższych członków rodziny w zakładzie karnym (art. 217 kkw). W tym celu członkowie rodziny muszą złożyć wniosek o widzenie z aresztowanym do prokuratora prowadzącego sprawę. Prokurator rozpatrując wniosek wydaje zarządzenie, w którym zezwala lub odmawia widzenia. Na zarządzenie to przysługuje zażalenie. Jeśli prokurator przychylił się do wniosku, to z zarządzeniem tym należy udać się do Zakładu Karnego/Aresztu Śledczego, gdzie przebywa tymczasowo aresztowany, umawiając się wcześniej na tę wizytę i rezerwując sobie miejsce.
Tymczasowo aresztowanemu przysługują również pieniądze wysyłane przez najbliższych do aresztu tzw. „wypiska” (art. 219 kkw). Część z tych pieniędzy jest zatrzymywana przez areszt, aby osadzony po wyjściu miał środki „na start”, a część tych pieniędzy jest pozostawiana do dyspozycji aresztowanego. Środki te może on przeznaczyć na zakupy w więziennym sklepiku. Ze środków pieniężnych otrzymywanych przez tymczasowo aresztowanego nie podlega egzekucji kwota do wysokości połowy minimalnego wynagrodzenia za pracę (art. 220 kkw)
Tymczasowo aresztowany ma również prawo do otrzymywania paczek elektronicznych od rodziny. Paczki są organizowane w specjalnym sklepie internetowym, którego adres jest podany na stronie internetowej zakładu karnego. Logując się na stronie sklepu zamawia się artykuły żywnościowe, opłaca a paczka trafia do osadzonego.
Aresztowany ma również prawo do „zwykłych paczek”, ale tu musi mieć talon od wychowawcy, w którym jest wskazane, co aresztowany może dostać od rodziny. Jest to często traktowane przez służbę więzienną, jak nagroda za dobre zachowanie w areszcie.
Tymczasowo aresztowany ma prawo również do otrzymywania i wysyłania listów, które podlegają cenzurze przez prokuraturę. Po zapoznaniu się z treścią listów, prokuratura przekazuje adresatowi list lub zatrzymuje w aktach sprawy. (art. 217a kkw).
Tymczasowo aresztowany ma prawo do korzystania z własnej odzieży.
Osadzony może otrzymywać również nagrody za dobre zachowanie w postaci:
1) zezwolenie na indywidualny wystrój celi mieszkalnej;
2) dodatkowy lub dłuższy spacer;
3) zezwolenie na otrzymanie dodatkowej paczki żywnościowej lub częstsze otrzymywanie paczek;
4) indywidualne odstępstwo od porządku wewnętrznego aresztu śledczego, w zakresie ustalonym przez dyrektora aresztu śledczego;
5) zezwolenie na częstsze branie udziału w zajęciach kulturalno-oświatowych, z zakresu kultury fizycznej i sportu;
6) zezwolenie na dłuższe widzenie;
7) zezwolenie na dokonywanie dodatkowych zakupów artykułów żywnościowych i wyrobów tytoniowych oraz przedmiotów dopuszczonych do sprzedaży w areszcie śledczym;
8) zatarcie wszystkich lub niektórych kar dyscyplinarnych;
9) nagroda rzeczowa lub pieniężna;
10) pochwała.
Kto może starać się o widzenie z aresztowanym?
Na podstawie art. 217 § 2 kkw widzenie może być udzielone jedynie osobie najbliższej. Na podstawie art. 115 § 11 kk osobą najbliższą jest:
- małżonek,
- wstępny (ojciec, matka, babcia ,dziadek)
- zstępny (dzieci, wnuki),
- rodzeństwo,
- powinowaty w tej samej linii lub stopniu (teściowie, szwagrowie),
- osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek (adoptowane dziecko i jej małżonek)
- osoba pozostająca we wspólnym pożyciu (konkubent/konkubina).
Jak często można dostać widzenie z aresztowanym?
Częstotliwość otrzymywania zgody na widzenie z tymczasowo aresztowanym uzależniona jest od prokuratora prowadzącego sprawę, który wydaje za każdym razem zarządzenie, po otrzymaniu wniosku o widzenie.
